CÜMLENİN ÖGELERİ

 CÜMLENİN ÖGELERİ 

Öge: Cümleyi oluşturan bölümlerin her birine öge denir. 

Önce yüklem, sonra özne ve sonra tümleçler aranır. (YÖNTem Tekniği diye kodlayabilirsiniz. :) )

Sorular yükleme sorulup alınan cevaplar yüklemle birlikte tekrar edilmelidir. 

Tamlamalar, deyimler, ikilemeler ve birleşik eylemler bir bütündür, ögeler bulunurken bölünmez.

 TEMEL ÖGELER 

1) YÜKLEM 

1- Cümlenin temel ögesidir. Cümle yargı bildiren bir söz; yüklem de yargıyı üstlenen öge olduğuna göre yüklemsiz bir cümle olamaz. 

2- Yüklem, tek kelimeden de oluşabilir bir kelime grubundan da. 

3- Cümle oluşturmaya yeterli olan tek öge yüklemdir.

4- Diğer unsurlar, yüklemin anlamını desteklemek üzere cümlede bulunur. Yüklem fiil de olabilir isim de. 

Tabiattaki en iç açıcı renk yeşildir. 

Bu yıl kış erken geldi. 

Birden kapandı birbiri ardınca perdeler. 

Çocuğun etekleri zil çaldı. 

 2) ÖZNE 

Cümlede bildirilen işi, oluşu, hareketi, durumu, kılışı yerine getiren; hakkında bilgi ve haber verilen ögedir. Yani yapanı veya olanı karşılayan unsurdur.

   Üçe ayrılır:

-Gerçek Özne

-Gizli Özne

-Sözde Özne

Özne, yükleme sorulan "ne?, kim?" sorularının cevabıdır.

Kuşlar yine yolculuğa başladı. 

Başlayan ne? 

Kuşlar (Özne)

 

 Herkes meraklı gözlerle bakıyordu. 

Bakan kim? 

Herkes (Özne) 

Özne cümle içinde verilmemişse gizli öznedir. Gizli özne de gerçek öznedir. 

Dersine iyi çalışmış. 

Çalışan kim? 

O : gizli özne 

Tiyatroya gelecekler. 

Gelecek olanlar kim? 

Onlar : gizli özne 

İşten etkilenen nesneyken başkası tarafından anlamı katılarak özne sorusuna yanıt veren kelimelere sözde özne denir. 

Öğrenciler sınıfları süsledi. 

Süsleyen kim?

 – Öğrenciler : Özne 

Sınıflar süslendi. 

Süslenen ne? - 

Sınıflar: Sözde özne. 

Çünkü iş süslenme değil süslemedir. 

YARDIMCI ÖGELER

1) NESNE 

a) Belirtili Nesne : İsmin –i hal ekini alır. Yükleme sorulan “neyi, kimi?” sorularının cevabını verir.

Kedi sütü döktü. 

Kedi neyi döktü? 

Sütü – Belirtili Nesne

 

Ali’yi müdür çağırdı. 

Müdür kimi çağırdı? 

Ali’yi - Belirtili Nesne 

b) Belirtisiz Nesne : İsmin yalın halinde olur. Yükleme, özneyi bulduktan sonra sorulan “Ne?” sorusunun cevabını verir. 

Annem pazardan elma aldı. 

Aldı yüklem. 

Alan kim? 

- Annem: özne 

Annem ne aldı? 

– Elma : Belirtisiz nesne 

2) YER TAMLAYICISI (DOLAYLI TÜMLEÇ) -e, -de, -den ekini alan tümleçlerdir. 

Yükleme sorulan “neye, neyde, neyden, kime, kimde, kimden, nereye, nerede, nereden?” sorularının cevabını verir. 

Benim çiçeklerime kimse zarar veremez. 

Zarar veremez: Yüklem 

Zarar veremeyen kim? 

– Kimse : özne 

Kimse neye zarar veremez? 

– Benim çiçeklerime : yer tamlayıcı 

3) ZARF TAMLAYICISI (ZARF TÜMLECİ) 

“Ne zaman, nasıl, ne kadar, nereye, niçin, neyle, kimle?” sorularıyla bulunur. 

Seni bugün okul müdürü çağırdı. 

(Ne zaman çağırdı?) Zarf Tamlayıcısı 

Ben onu çok seviyordum. 

(Ne kadar seviyorum?) Zarf Tamlayıcısı 

Gelmediğinden bu konuyu anlamadı. 

(Niçin anlamadı?) Zarf Tamlayıcısı 

SORU

“ Ey güzel toprak , dedem koynunda yattıkça benimsin!” 

Yukarıdaki cümlenin öznesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? 

A) toprak B) güzel toprak C) ey güzel toprak D) sen  

SORU

“Sonbaharın gelmesiyle ağaçların yaprakları yavaş yavaş sararıyor.” 

Cümlesinde ikileme cümlenin hangi ögesi olarak kullanılmıştır? 

A) Zarf tümleci B) Özne C )Nesne D)Yer tamlayıcısı

                                                                                                        

                                                                                                instagram: secilogretmen_